Ресми деректерге сәйкес, елдегі аяқ киімнің жартысына жуығы жалған, сегменттегі өнімнің 48,5 пайызы контрафактілік екен. Бизнестің өзі шын мәнінде цифрлардың әлдеқайда жоғары екенін айтып көрсетеді. Мәселен, Glasman директоры Анвар Хилажев бұған дейін 20 жылдан астам уақыт бойы шекара арқылы жүктерді килограмммен тасымалдау жүйесі қалыптасқандықтан, нарықтағы контрабанда мен контрафактілік тауарлардың 95 пайызын басқа елдерден әкелінетін жеңіл өнеркәсіп тауарлары құрайтынын баса айтқан болатын.
Бұл мәселені шешу үшін мемлекет 2021 жылы аяқ киім өнімдерін цифрлық таңбалау мен қадағалауды енгізді. Жүйенің мақсаты — тауарларды жеткізу және сату тізбегін барынша ашық ету, осылайша елдегі аяқ киім өнімдерінің көлеңкелі импорты мен айналымын тоқтату болып табылады.
Сандық таңбалауды және қадағалауды енгізу нәтижесінде ресми аяқ киім импорты 13 млн жұпқа немесе 30%-ға (37,2 млн жұптан 53,1 млн жұпқа дейін) өсті. Таңбалау енгізілгенге дейін 2018–2020 жылдар аралығында аяқ киім импорты 35–39 миллион жұпты құраған.
Бір таңбалау коды 2,6 теңге тұрады. Кәсіпкерлердің, соның ішінде импорттаушылардың айтуынша, таңбалау құны бір аяқ киімге орташа есеппен шамамен 1%-ды құрады. Аяқ киім өндірушілері құнға таңбалау шығындарын енгізіп, маржаларын 2-4% қысқартса да, бизнесті адал жүргізудің бәсекелестік артықшылығына ие болады.
«Өндірісте барлық қажетті таңбалау процестері салынған, мұнда күрделі ештеңе жоқ, таңбалауды енгізуде қиындықтар болған жоқ. Біз таңбаланбаған аяқ киімді сатуға тыйым салуға дайынбыз, өйткені біз таңбалаудың қажет екенін түсінеміз және нарықтағы ашықтық пен салауатты бәсекелестікті қолдаймыз. Тауар бағасының өсуі байқалды, бірақ ол мардымсыз болды, таңбалауды енгізу тауардың өзіндік құнына түбегейлі әсер еткен жоқ», — деп бөлісті «QazTextileIndustry» Жеңіл өнеркәсіп кәсіпорындарының ұлттық қауымдастығы» заңды тұлғалар және жеке кәсіпкерлер одағының басқарма төрайымы Гүлмира Уахитова.
Тауарларды таңбалау және қадағалау ақпараттық жүйесінің мәліметі бойынша, 2022 жылы елімізде таңбаланған тауарлардың көлемі шамамен 32 миллион аяқ киім бірлігін құрады. Оның үстіне 2023 жылдың 8 айында ғана таңбаланған тауар көлемі 34 548 757 дана аяқ киім. Егер таңбалау кодтарына тапсырыстардың аталмыш динамикасы сақталса, 2023 жылдың соңына қарай аяқ киім тауарларының көлеңкелі нарығын ағарту өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 58% құрап, көлеңкеден түсетін кірістің көлемі 38 287 097 200-ден 1 044 193 560 000 теңгеге дейін тең болуы мүмкін.
